Nachtangst bij kinderen kan erg beangstigend zijn voor ouders. We leggen je graag uit wat het precies is, hoe je het kunt herkennen en wat je er als ouder aan kunt doen. Ook leggen we uit wat het verschil is met een nachtmerrie en hoe je de kans op nachtangst zoveel mogelijk kunt verkleinen.
Wat is nachtangst bij kinderen?
Nachtangst is een slaapstoornis die voornamelijk voorkomt bij jonge kinderen, waarbij ze vrij plotseling uit hun diepe slaap ontwaken, vaak met schreeuwen of huilen. Ze lijken wakker, maar zijn eigenlijk nog in een diepe slaapfase, de non-REM-slaap genoemd. Tijdens deze fase is het vrijwel onmogelijk om je kind te wekken, hoe hard je het ook probeert. Het is een overweldigende en vaak angstaanjagende ervaring voor ouders, maar voor het kind is nachtangst gelukkig onschadelijk. Sterker nog, je kindje zal zich er achteraf in de meeste gevallen niets van kunnen herinneren!
Wanneer komt nachtangst voor?
Nachtangst komt meestal voor in de eerste uren na het in slaap vallen, binnen de eerste twee of drie uur. Dit komt doordat het optreedt tijdens de diepe slaapfase, die meestal vroeg in de nacht voorkomt. Je kindje zit dan in de overgangsfase van diepe slaap naar lichtere slaap, waarin het zenuwstelsel vrij plotseling actief wordt. Dit kan leiden tot nachtangst.
Ongeveer één tot zes proces van de kinderen heeft last van nachtangst, en hoewel het vaker voorkomt bij jongens, kunnen meisjes er ook zeker last van hebben. Qua leeftijd begint het meestal wanneer het kind tussen de drie en zeven jaar oud is. Dit komt doordat ze in deze fase volop in hun cognitieve en neurologische ontwikkeling zitten.
Sommigen hebben het slechts af en toe, terwijl andere kinderen meerdere keren per week nachtangst hebben. De aanvallen duren meestal tussen de vijf en dertig minuten, waarna het kind weer rustig verder slaapt.
Tip: dit zijn de leukste voorleesboekjes voor het slapengaan!
Hoe herken je nachtangst bij een kind?
Nachtangst kan er beangstigend zijn om te zien, vooral omdat het gedrag van je kind erg intens en zelfs ongecontroleerd overkomt. We hebben de belangrijkste kenmerken waaraan je nachtangst bij kinderen herkent op een rijtje gezet:
- Je kind begint plotseling te schreeuwen of huilen kort nadat hij of zij in slaap is gevallen
- Je kind lijkt wakker, maar is niet aanspreekbaar en lijkt erg verward
- Je kind maakt wilde en ongecontroleerde bewegingen, zoals schoppen, om zich heen slaan of tandenknarsen
- Je kind ademt snel en kan erg zweten
- Het gezicht vertoont vaak intense angst, maar kan ook lege of afwezige ogen hebben
- Na de aanval valt je kind meestal weer in een rustige slaap
- De volgende dag kan het kind zich er niets van herinneren
Wat zijn de oorzaken van nachtangst bij kinderen?
Helaas is de exacte oorzaak van nachtangst niet volledig bekend, maar er zijn wel een paar factoren die de kans op deze aanvallen bij kinderen lijken te vergroten:
- Stress: Kinderen die gedurende de dag veel stress ervaren, bijvoorbeeld door ruzies, een hoge druk op school of andere spanningen in hun omgeving, hebben een grotere kans op nachtangsten.
- Oververmoeidheid: Ook als je kindje eigenlijk te moe is, kan dit nachtangst triggeren. Is het naar bed gaan te lang uitgesteld of is er sprake van een onregelmatig slaapritme? Dan wordt de slaap vaak dieper, wat kan leiden tot nachtangst.
- Koorts: Bij ziekte of koorts kunnen nachtangsten logischerwijs vaker voorkomen, zelfs als je kindje er normaal gesproken geen last van heeft. Dit komt door de lichamelijke onrust die gepaard gaat met koorts.
Hoewel al deze factoren kunnen bijdragen aan nachtangst of de aanvallen kunnen verergeren, kan het ook zeker voorkomen zonder een duidelijk aanwijsbare oorzaak.
Lees ook: Mijn kind heeft een nachtmerrie: wat kan ik doen?
Het verschil tussen nachtangst en een nachtmerrie
Veel ouders denken dat nachtangst hetzelfde is als wanneer je kind een nachtmerrie heeft. Er zijn echter een paar duidelijke verschillen tussen deze twee slaapstoornissen. Nachtmerries komen bijvoorbeeld vooral voor tijdens de REM-slaap. Doordat deze in de tweede helft van de nacht langer duurt, komen nachtmerries vooral dan voor. Na een nachtmerrie wordt je kindje vaak wakker en kan zich veel details herinneren.
Nachtangst daarentegen, komt voor tijdens de non-REM-slaap. Dit is een fase waarin de hersenactiviteit veel lager is en er geen dromen plaatsvinden. Daardoor is je kind zich er in de meeste gevallen niet van bewust en kan zich er niks van herinneren. Het lijkt wakker, maar is in werkelijkheid nog in een diepe slaap. Troosten of geruststellen helpt dan ook niet, omdat het kind simpelweg niet reageert.
Hoewel beide slaapstoornissen verontrustend kunnen zijn, zijn nachtmerries vaak meer psychologisch van aard. Ze kunnen bijvoorbeeld verband houden met gebeurtenissen overdag. Nachtangst heeft meer te maken met het neurologische slaapproces en de ontwikkeling van het zenuwstelsel.
Wat kun je doen als je kind nachtangst heeft?
Als ouder kan het erg moeilijk zijn om je kind te zien lijden aan nachtangst, vooral omdat je er niets aan kunt doen. Het belangrijkste advies is om kalm te blijven, rustig bij je kindje te gaan zitten en te wachten tot de aanval overgaat.
Het is niet nodig om je kindje wakker te maken of ertegen te praten. Sterker nog, dit kan de symptomen verergeren. Als je je kind tijdens nachtangst probeert te wekken, kan het extra verward en gedesoriënteerd raken, wat het moeilijk maakt om opnieuw in slaap te vallen.
Wat je wel kunt doen, is ervoor zorgen dat je kindje zich niet kan bezeren. Omdat sommige kinderen tijdens nachtangst wilde bewegingen maken, is het slim om de slaapomgeving daarop aan te passen. Zorg ervoor dat er geen harde voorwerpen of speelgoed in de buurt van het bed liggen en overweeg een barrière van kussens om te voorkomen dat je kind uit bed valt.
Lees ook: Een bedritueel voor een kind: zo doe je dat
Hoe kun je nachtangst bij je kind voorkomen?
Hoewel nachtangsten niks zijn om je zorgen over te maken en vaak vanzelf overgaan, zijn er wel een paar dingen die je kunt doen om de kans erop te verkleinen. Een regelmatig slaappatroon is de eerste. Zorg bij het naar bed gaan voor een rustige en ontspannen routine, waarbij je vaste slaaprituelen kunt toepassen. Samen een boekje lezen of een warm bad bijvoorbeeld. Dit helpt je kind te ontspannen, wat de kans op nachtangst kan verkleinen.
Blijven de nachtangsten voorkomen? Kijk dan eens of je een regelmatig kunt ontdekken in het tijdstip waarop de nachtangst begint. Probeer je kindje ongeveer een kwartier van tevoren rustig wakker te maken. Stel dat je kind elke avond rond 22.30 uur last krijgt van nachtangst, maak hem of haar dan rond 22.15 uur wakker. Doe dit minimaal 10 dagen achter elkaar om het patroon van de nachtangsten te doorbreken.